کد مطلب:20132 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چگونه ميتوان حب دنيا و رياست طلبي را از درون انسان دور كرد؟

حب جاه و رياست يكي از آفات دين به شمار رفته و در قرآن مجيد و احاديث، نكوهش شده است، لذا قرآن مجيد ميفرمايد: تلك الدار الاخرة نجعلها للذين لا يريدون علواً في الارض و لا فساداً و العاقبة للمتقين؛(1) اين سراي آخرت را تنها براي كساني قرار ميدهيم كه اراده برتري جويي در زمين و فساد را ندارند، و عاقبت براي پرهيزكاران است. در روايتي پيامبر گرامي (ص) ميفرمايد: حب جاه و مال در قلب نفاق ميروياند هم چنان كه آب گياه را ميروياند. در روايت ديگري امام صادق (ع) ميفرمايد: ملعون من ترأس ملعون من هم بها ملعون من حدث بها نفسه؛ معلون است كسي كه رياستطلبي كند و كسي كه به رياست همت گمارد و كسي كه در فكر آن باشد.

اما معالجه رياست و جاه: كسي كه حب رياست و جاه قلبش را فرا گيرد، همتش منحصر به مراعات خلق ميشود و ديوانه دوستي آنان ميگردد و به ريا و سمعه و نفاق و سازشكاري و سهلانگاري در امر به معروف و نهي از منكر و امثال آن دچار ميشود. براي معالجه اين مرض دو راه علمي و عملي وجود دارد:

1 - راه علمي: اين است كه بداند براي چه جاهطلبي ميكند، مسلما سببي جز اين ندارد كه ميخواهد بر مردم و قلوب آنها قدرت كامل يابد و اين را براي خود كمالي ميداند. حال خوب فكر كند، اگر مرگ به او فرصت دهد كه اين قدرت را پيدا كند و برايش در تمام عمر باقي بماند در آخرت اگر ضرري نرساند، سودي به حال اون هم ندارد. سزاوار نيست انسان به خاطر چنين چيز ناپايداري، دين خود را كه حيات ابدي لا ينقطع است، از دست دهد و بداند كه كمال حقيقي انسان، علم به خدا و صفات و افعال او و خلاصي از بند اسارت شهوات چيز ديگري نيست، ولي مال و رياست به زودي از بين ميروند، لذا هر كس كمال حقيقي را بشناسد، جاه و مقام در نظرش كوچك ميشود، ولي بايد دانست جاه و مقام در نظر كسي كوچك ميشود كه آخرت را به عين مشاهده بنگرد، دنيا را كوچك ميشمارد و پيوسته مرگ در نظرش مجسم باشد، ولي متأسفانه ديدگاه اكثر مردم ضعيف است و دنيا را بر آخرت ترجيح ميدهند. چنان چه خداي متعال نيز در قرآن مجيد به اين مطلب اشاره ميفرمايد: بل تؤثرون الحياة الدنيا و الاخرة خير و أبقي؛(2) بلكه زندگي دنيا را بر ميگزينند در حالي كه آخرت بهتر و پاينده تر است.

كسي كه چنين بينش ضعيفي دارد، بهتر است مرض خود را با شناخت مضرات دنيوي جاه، معالجه كند.

اما مضرات دنيوي رياست و جاهطلبي: صاحب جاه و مقام پيوسته جان و مالش در خطر و خودش مورد حسد و آزار ديگران است. صاحب رياست هميشه بر رياست و جاه خود هراسان است و از زوال موقعيتي كه در قلوب مردم دارد ميترسد؛ زيرا تغير و دگرگوني قلوب از ديگ در حال غليان سريع تر است، قلوب هميشه بين اعراض و اقبال در ترددند و آنچه مبنايش بر قلوب مردم است در بي ثباتي، شبيه خانهاي است كه بر موج دريا بنا شود. اشتغال به مراعات قلوب مردم و حفظ جاه و دفع كيد حسودان و آزار دشمنان باعث غفلت از خدا و جلب غضب او در دنيا و آخرت است. اينها همه غصه هائي هستند كه علاوه بر زيانهاي اخروي، لذت موهوم جاه را مكدر ميكنند.

علاج علمي حب رياست و جاهطلبي: راه عملي علاج جاهطلبي اين است كه انسان سعي كند قدري به گوشهگيري و قناعت به قبول خالق و كنارهگيري مثبت از مخلوق، انس گرفته و جاه و مقام خود را در قلوب ديگران از بين ببرد و جايي رود كه بتواند در حال گوشه نشيني به سر برد.

به علاوه اين كه در مبارزه با جاهطلبي از اخبار و روايات مربوط در اين خصوص و اخباري كه در مدح گوشهگيري و نكوهش جاه وارد شده و نيز سيره ائمه معصومين (ع) و بزرگان و علماي دين كمك گرفت.(3)

1 - قصص (28) آيه 83.

2 - اعلي (87) آيه 16 - 17.

3 - سيد عبدالله شبر، ترجمه كتاب اخلاق، ص 310 - 315، (با اقتباس).